1993-cü ilin iyun-iyul aylarında işğalçı düşmən xaincəsinə Azərbaycanın dilbər güşələrindən olan, Qarabağın ən böyük şəhərlərindən biri Ağdama hücum etdi. 600 minlik Ermənistan Ordusuna qarşı düşməndən sayca xeyli az olan, könüllülərdən ibarət Azərbaycanın həmin vaxtı tam hazırlıqlı olmayan Milli Ordusu dururdu. 42 günlük döyüş nəticəsində erməni quldurları Ağdamın böyük hissəsini – Ağdam şəhərini və rayonun 90 kəndini işğal etdilər.
Ağdam uğrunda gedən döyüşlərdə 6 min nəfərə yaxın şəhid, 3531 nəfər əlil olub, 126 mindən çox ağdamlı öz yurd-yuvalarından didərgin düşüb. Bu rayondan olan 130 minə yaxın məcburi köçkün Azərbaycanın 59 rayonunun 875 yaşayış məntəqəsində məskunlaşıb.
1993-cü il 29 iyul tarixdə Beynəlxalq Millətlər Təşkilatı Təhlükəsizlik Şurası Azərbaycanın Ağdam rayonu və digər ərazilərindən ermənilərin qeyd şərtsiz çıxarılmasını tələb edən qətnamə qəbul edib. Lakin bu qətnamə yalnız kağız üzərində qalıb.
Ermənistan bu və digər qəbul olunan qətnamələrə əhəmiyyət verməyib və təmas xəttlərimizi durmadan atəşə tutmaqda davam edirdi. Nəhayət Azərbaycan əks hücuma keçərək öz tarixi torpaqlarını işğaldan azad etdi. Ermənistan təslim olaraq kapitulyasiya aktına imza atdı. Ağdam rayonu və digər qeyd olunan Azərbaycan rayonları atəşkəs barədə bəyannaməyə görə azad edildi.
2020-ci il noyabr ayının 20-də Ağdamın 70 faiz işğal edilmiş ərazisi də bir güllə atılmadan belə erməni quldurları tərəfindən boşaldılaraq Azərbaycana təhvil verildi.
2020-ci il noyabr ayının 23-də Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev və Respublikanın birinci xanımı Mehriban Əliyeva Ağdama səfər etdilər. Cənab Prezidentimiz Ağdamda Azərbaycanın möhtəşəm üçrəngli bayrağını qaldırdı. Eyni zamanda Ali Baş Komandanımız Ağdam Məscidinə Məkkədən gətirdiyi “Qurani Kərim”i bağışladı.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev: “Biz öz tarixi missiyamızı şərəflə yerinə yetirdik, işğal olunmuş torpaqları düşməndən azad etdik. Döyüş meydanında əldə edilən qələbə imkan verdi ki, Ağdam rayonu, eyni zamanda, Kəlbəcər və Laçın rayonları bir güllə atmadan, bir şəhid vermədən işğaldan azad edildi. Biz bu torpaqlara Azərbaycan xalqının şəhidlərinin canı, qanı bahasına, qəhrəmanlarımızın şücaəti hesabına qayıtmışıq”.
Erməni vandalları 27 il müddətində işğal etdikləri füsünkar Ağdam rayonunu xarabalığa çevirib. Burada olan tarixi abidələr, türbələr, məscidlər, Pənah xana və nəslinə aid olan türbələr, Tarix Diyarşünaslıq Muzeyi, dünyada yeganə olan Çörək muzeyi, xatirə muzeyləri, məktəblər, xəstəxanalar, klublar, mədəniyyət ocaqları və s. dağıdılmış və talan edilmişdir.
Artıq Ağdamda xeyli təhlükəsizlik tədbirləri görülüb və burada quruculuq-abadlıq işləri gedir. Yerli sakinlər öz doğma yurd yerlərini görmək, ziyarət etmək üçün bu yerlərə səfər edirlər.
Çox keçməz ki, gözü yol çəkən ağdamlılar yenidən öz dədə-baba torpaqlarına qovuşarlar.
Şəhla Ağbulud
