SSRİ -nin parçalanmasından sonra respublikaların heç birinin özünün ordusu yox idi. O cümlədən Azərbaycan da hələ ordu quruculuğuna başlamamışdr. Azərbaycanda demək olar ki, hakimiyyətsizlik idi. Hərc-mərclik baş alıb gedirdi. Bir çox qurumlar, partiyalar yaranmışdı ki, onların da başı hakimiyyət uğrunda mübarizəyə qarışmışdır.
Belə bir vaxtda Rusiya süni olaraq regionda Qarabağ problemini yaratdı və erməni yurdsuzları öz havadarlarının köməyi ilə silahlanmağa başladılar. Xaricdə yaşayan erməni diasporları tərəfindən yardım adıyla Ermənistana vaqonlarla, təyyarələrlə ağır və yüngül çaplı silahlar göndərilməyə başlandı.
Azərbaycanda baş verən siyasi böhrandan istifadə edərək erməni quldurları 1992-ci il may ayının 15-də Laçın və Şuşanı işğal etdilər. Kəlbəcər rayonunu mühasirəyə aldılar. Kəlbəcər batalyonu möhkəm müdafiə qura bilməyərək geri çəkilməyə məcbur oldu. Strateji cəhətdən bir neçə yüksəkliyi ələ keçirən erməni faşistləri kəndlərə soxularaq evlərə od vurdular, dinc kənd sakinlərini diri-diri yandırdılar. 2 aprel 1993-cü il tarixdə Kəlbəcər Ermənistan ordusu tərəfindən tamamilə işğal edildi.
İşğal nəticəsində Kəlbəcərdə 511 nəfər şəhid oldu, 211 nəfər itkin düşdü, yüzlərlə insan şikəst oldu. Dünya şöhrətli “İstisu” sanatoriyası, 500-dən artıq sənaye tikintisi, mədəniyyət obyektləri, muzey və s. darmadağın edildi.
Təcavüz nəticəsində 24279 uşaq zərər çəkib, onlardan 734 nəfəri yetim qalıb.
Kəlbəcərdən olan məcburi köçkünlər Bakı, Sumqayıt, Gəncə və Azərbaycanın 44 rayon və şəhərində məskunlaşıblar.
Ümummilli Lider Heydər Əliyev: “Kəlbəcər həm təbii sərvətlərlə zənginliyinə görə, həm iqliminin gözəlliyinə, həm də orada yaşayan insanların fədakarlığına görə respublikada həmişə çox hörmətə, ehtirama layiq olublar. Kəlbəcər Azərbaycanın ayrılmaz bir parçasıdır, hissəsidir. Heç şübhəsiz, o gün gələcək ki, Kəlbəcər rayonu Ermənistanın silahlı qüvvələrinin işğalından azad olacaq və Kəlbəcərin vətəndaşları, sakinləri, bizim soydaşlarımız öz yerlərinə, yuvalarına qayıdacaqlar”.
O gün artıq gəldi. Uzun illərin həsrətinə son qoyuldu. Heydər Əliyevin siyasi varisi Ali Baş Komandan cənab İlham Əliyevin uzaqgörən siyasəti və Azərbaycan Ordusunun yüksək hazırlığı nəticəsində Kəlbəcər düşmən işğalından azad edildi.
44 günlük vətən müharibəsi nəticəsində qəhrəman əsgərlərimiz işğal altında olan torpaqlarımızın əksər hissəsini azad etdi. 2020-ci il noyabr ayının 10-da isə imzalanan üçtərəfli bəyanat nəticəsində Kəlbəcər rayonu siyasi yolla geri qaytarılmasına razılaşdırıldı.
25 noyabrda isə Kəlbəcər rayonu artıq erməni quldurlarından tamamilə təmizləndi. Bir güllə atmadan belə Ermənistan Kəlbəcəri boşaldaraq öz tarixi sahibinə qaytardı.
Respublika Prezidenti İlham Əliyev və birinci xanım Mehriban Əliyeva gözəlliklər diyarı Kəlbəcərə səfər etdilər. Prezidentimiz burada üçrəngli dövlət bayragımızı qaldırdı.
Dövlət başçısı və birinci xanım Toğanalı – Kəlbəcər avtomobil yolu üzərində Murov dağında inşa olunacaq tunelin təməlqoyma mərasimində iştirak etdilər.
Burada artıq sürətlə quruculuq işləri gedir. Yollar, tunellər çəkilir, Su Elektrik Stansiyaları istifadəyə verilir və bir çox infrastruktur layihələr həyata keçirilir.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev: “Ermənilər 30 il ərzində bizim torpaqlarımızı ancaq istismar edirdi, təbii sərvətləri talayırdı, evləri dağıdırdı, sökürdü. Sonra da deyirdi ki, bura erməni torpağıdır. Bura heç vaxt erməni torpağı olmayıb və bundan sonra heç vaxt olmayacaq. Bu, Azərbaycan torpağıdır. Biz azərbaycanlılar – bu torpaqların sahibləri qayıtmışıq. Düşməni torpaqlarımızdan qovaraq, düşmən ordusunu məhv edərək, qəhrəmanlıq, fədakarlıq göstərərək qayıtmışıq”.
**Şəhla Ağbulud**
